rTMS چیست؟

rTMS

rTMS چیست؟ تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) روشی است که در آن فعالیت الکتریکی در مغز تحت تأثیر میدان‌های مغناطیسی قرار می‌گیرد. میدان مغناطیسی از طریق جریان پالس‌هایی که توسط یک سیم‌پیچ 8 شکل ایجاد می‌شود، از سر عبور می کند. این سیم‌پیچ که رویه آن پلاستیکی است بصورت مستقیم بر روی پوست سر گذاشته می‌شود و از این طریق میدان مغناطیسی می‌تواند نواحی خاصی از قشر مغز را تحریک کند. میدان مغناطیسی که توسط rTMS ایجاد می‌شود بدون درد و بصورت کاملاً ایمن از سطح پوست و جمجمه می‌گذرد و باعث ایجاد جریانی در سلولهای عصبی مغز می‌شود. بخاطر اینکه میدان‌های مغناطیسی در یک فواصل منظم ارائه می‌شوند، آن را TMS تکراری یا rTMS می‌نامند.  در این درمان، بسیاری از مؤلفه‌های rTMS تحت عنوان «پارامترهای تحریک» می‌توانند تغییر کنند. قابلیت تغییر این پارامتر ها است که این شیوه را به یک ابزار درمانی فوق‌العاده ارزشمند تبدیل نموده است. پارامترهای تحریک عبارتند از: • تعداد تحریک  • شدت تحریک • فرکانس تحریک (بالا در مقابل فرکانس پائین) • طول فواصل بین تحریک‌ها • نواحی مورد تحریک در مغز این امر به این معناست که rTMS می‌تواند برای هر بیمار اختصاصی اعمال گردد. هم‌چنین rTMS دارای این قابلیت است که بسته به نوع بیماری یا اختلال اثرات اختصاصی بازدارنده یا تحریکی بر آن ناحیه از مغز بگذارد. rTMS و توانبخشی سکته مغزی • در توانبخشی سکته، rTMS مناطق مختلفی از مغز را مورد هدف قرار می دهد. این نواحی عمدتاً نوار حرکتی مغز(Motor Cortex) را نشانه می گیرد که در ایجاد علائمی چون فلج بدن، عدم تعادل، اسپاستیسیتی نقش دارد این نواحی عمدتاً در دسترس میدان‌های مغناطیسی است و تحریک آن ساده است. rTMS• در توانبخشی سکته مغزی از طریق ارسال میدانهای مغناطیسی و ایجاد یک جریان الکتریکی در ناحیه مورد تحریک باعث بهبودی فرد می شود. این تحریک‌ها کوتاه اما شدید هستند اما کمتر از چندمیلی ثانیه به طول می‌انجامند. چندین مطالعه نشان داده‌اند که rTMS برگیرنده‌های بتا ـ آدرنرژیک، سطوح دوپامین و سرتونین، گلوتامات و گابا تاثیر می گذارد. • مغز انسان به طور طبیعی یک ارگان الکتریکی است که از طریق انتقال سیگنال های الکتریکی از یک سلول عصبی به سلول دیگر عمل می کند. تکنیک‌هایی که به مطالعه و تصویرنگاری مغزی می‌پردازند نشان می‌دهند که افرادی که به سکته مبتلا شده اند، اغلب دارای کژ تنظیمی در ناحیه ای سکته در آن واقع شده(نیمکره معیوب) و نیمکره سالم می گردد. rTMS از طریق تنظیم جریان تعاملات بین سلولهایی که فعالیت یک منطقه را کاهش یا افزایش داده‌اند منجر به تسریع بهبودی در سکته می‌شود. • توانبخشی سکته نیاز به 30- 20 جلسه درمانی در طی 3- 2 هفته متوالی دارد (به جز روزهای آخر هفته). • سن کمتر و انجام جلسات rTMS بیشتر منجر به ایجاد اثرات طولانی‌تر در بهبودی می‌گردد (کوهن و همکاران، 2009). • در مطالعات سکته نشان داده شده که بعد از سه هفته درمان، افرادی که rTMS را دریافت کردند (نسبت به کسانی که rTMS ساختگی دریافت کرد‌ند، نه تنها از نظر آماری بلکه از لحاظ بالینی نیز این اثرات معنادار ی مشاهده بوجود آمده است(انجمن بین المللی سکته مغزی). مزایای rTMS  بدون عوارض جانبی یا عوارض بسیار اندک • آغاز سریع تأثیرات درمانی (عمدتاً 5/1 هفته بعد) • بدون درد • غیرتهاجمی(یعنی نیاز به جراحی نیست) • بدون نیاز به داروی بیهوشی • فرایند سرپایی • مراجع نیاز به قطع درمان دارویی برای شروع rTMS ندارد اثرات درمانی چه مدت طول می‌کشد؟ عمدتاً، نتایج پس از دو هفته از شروع درمان rTMS آغاز می‌گردد. • اکثراً مراجعان از تأثیرات درمانی خود پس از هفته دوم مطلع می شوند (بعد از جلسه 14 تا جلسه 20) • افرادی که دیرتر پاسخ می‌دهند ممکن است پس از هفته سوم کاهش معناداری در علایمشان احساس نمایند. پاسخ دادن هفته سوم ممکن است باعث طول کشیدن برای ایجاد اثربخشی درمان باشد و متعاقباً زمان درمان را قبل از درمان نگهدارنده طولانی نماید. • در بین درمان و پس از آن (دوره پیگیری)، لازم است مراجع به طور مستمر مورد سنجش واقع شود.مراجع از میزان پیشرفت خود توسط تستهای معتبر ارزیابی سکته مطلع می شود خطرات rTMS اگرچه برخی خطرات متوجه این روش هست، اما میزان این خطرات در اکثریت این بیماران حداقل است. احتمال ایجاد عوارض جانبی در حین یا بعد از rTMS بسیار کم بوده است. هر جلسه rTMS چه مدت به طول می‌انجامد؟ در روز اول درمان درمانگر، مراجع و خانواده را از روند جلسات و نحوه استفاده دستگاه مطلع می‌سازد. هر جلسه درمان تقریباً 30 دقیقه به طول می‌انجامد. در حین درمان، بیمار می‌تواند در مورد درمان خود سؤالاتی بپرسد. در بسته جامع درمانی rTMS برای توانبخشی سکته همزمان مراجع با درمانگر خود که یک روانشناس است صحبت می کند و پس از انجام آن، گفتار درمانی، کاردرمانی و ... در صورت لزوم در همان جلسه انجام می شود.

tDCS

tDCS چیست و نحوه کار آن چگونه است؟ tDCS یکی از روش های غیرتهاجمی (یعنی چیزی وارد بدن نمی شود) تحریک مغز است که با استفاده از جریان الکتریکی ضعیف و پیوسته اثر خود را به جا می گذارد. این جریان الکتریکی پیوسته تحریک پذیری نورونی را در نواحی خاص مغز افزایش یا کاهش می دهد. این تغییر در تحریک پذیری نورونی به تغییر در عملکرد مغز منجر می شود و امروزه کاربرد گسترده ای در اختلالات نورولوژیکی و روانپزشکی پیدا کرده است. سابقه کاربرد این روش درمانی حدوداً به 100 سال قبل باز می گردد.  در این روش درمانی دو الکترود با توجه به اختلال مورد نظر روی قسمتی از سر قرار می گیرند. یکی از الکترودها دارای بار مثبت و دیگری دارای بار منفی است. جریانی که شدت آن بین 1-2 میلی آمپر متغیر است بین الکترودها برقرار شده و بخشی از آن از طریق جمجمه وارد مغز می شود. جریان الکتریکی وارد شده به مغز قادر است فعالیت سلولهای مغزی را تحت تاثیر قرار داده و از این طریق اثرات درمانی به جا بگذارد. تحریک پذیری ایجاد شده در مغز وابسته به شدت جریان، طول مدت تحریک و جهت جریان الکتریکی متغیر است. برای اهداف بالینی که نیازمند اثرات طولانی مدت است افزایش طول مدت تحریک یا افزایش قدرت تحریک حائز اهمیت است. از سوی دیگر، تکرار جلسات و افزایش تعداد جلسات tDCS باعث انباشتگی اثرات درمانی آن می شود. tDCS به عنوان یک ابزار غیرتهاجمی و ابزاری برای تحریک انعطاف پذیری نورونی مغز، در اختلال های روانپزشکی و نورولوژیکی که ناشی از نقص در تحریک پذیری قشری است مثل صرع، میگرن، سکته مغزی، افسردگی و غیره کاربرد دارد. تحریک نواحی درگیر در تکلم از طریق tDCS ، سیالی کلام را در بیماران افزایش داده و روند بهبودی تکلم را تسریع می¬کند. هرچند که بهبودی تکلم نیازمند دوره درمان فشرده و طولانی¬مدت است. استفاده از مداخلات رفتاری همزمان با تحریک مغزی، به دلیل آماده¬سازی نواحی مغزی خاص، نقش بسزایی در ارتقای عملکرد حرکتی و تکلم در بیماران پس از سکته خواهد داشت. استفاده از tDCS در مقایسه با سایر روش¬های تحریک مغز مزایایی دارد: 1- دستگاه و سایز الکترودهای آن کوچک است. بنابراین امکان نقل و انتقال آن بیشتر بوده و در طول آموزش حرکتی یا گفتاری مشکلی برای بیمار ایجاد نمی¬کند. 2- بر خلاف سایر روش¬های تحریک مغزی، tDCS قادر است هر دو نیمکره را به طور همزمان تحریک کند یعنی فعالیت نیمکره سالم را کاهش و فعالیت نیمکره آسیب¬دیده را افزایش دهد. اثرات تحریک tDCS طولانی¬مدت است به طوریکه تحریک 13 دقیقه¬ای، تحریک¬پذیری قشری را تا 90 دقیقه افزایش می¬دهد.

کاردرمانی

خدمات کاردرمانی در سکته مغزی • بهبود قدرت، حس و تحمل اندام فوقانی و نیز عملکرد دست . • بهبود استقلال در عملکردهای روزمره زندگی (ADL, activity of daily living) شامل غذا خوردن، لباس پوشیدن، بهداشت و نظافت شخصی . • بهبود توانایی عملکرد در محیط زندگی . • بهبود توانایی مدیریت کارهای منزل شامل غذا پختن و مدیریت وسایل شخصی  • تغییر و اصلاح شرایط شغل فرد به منظور دستیابی به عملکرد شغلی مطلوب شامل اصلاح محیط کار و ساده سازی اجزای شغل متناسب با توانایی های مراجع . هدف اصلی مداخلات کاردرمانی  افزایش حداکثری توانایی های فرد برای انجام تمامی نقش ها و عملکرد های روزمره زندگی که در نهایت منجر به بالاترین کیفیت زندگی ممکن می شود.  محورهای اصلی مداخلات کاردرمانی  • تمرین درمانی به منظور بازتوانی عملکرد فیزیکی مراجع.  • پیشنها وسایل تطابقی مناسب به منظور تسهیل عملکرد مراجع.  • اصلاح و تغییر محیط زندگی فرد با هدف استقلال عملکرد در محیط زندگی.  • آموزش های مناسب به خانواده و مراقبان مراجع .

گفتاردرمانی

آفازی یک علامت شایع پس از سکته در نیمکره چپ مغز است. اکثر بیماران تا 6 ماه پس از سکته بهبودی نسبی در تکلم را تجربه می¬کنند. بهبود تکلم در این بیماران گاهاً تا چند سال پس از سکته طول می کشد. عوامل زیادی در بهبود تکلم در این بیماران نقش دارند. برای مثال اندازه و محل آسیب، درجه آسیب اولیه، سن، جنسیت و ... در میزان بهبودی پس از سکته نقش تعیین کننده دارند. هر چه آسیب در نواحی تکلم گسترده تر باشد به همان اندازه نقص بیشتری در عملکرد گفتاری فرد بارز می شود. اختلال در گفتار : به صورت گفتار روان و ناروان دیده می شود. Non fluent –speech گفتار ناروان: دراین گفتار تعداد واژگان اندک می باشد جملات در حد تک کلمه، آهنگ گفتار صدمه دیده و بیمار به صورت تلگرافی صحبت می کند وجود دیزآرتری و آپارکسی در گفتار سبب می شود بیمار در آغاز گفتار مشکل داشته باشد. این نمونه از گفتار معمولاً در آفازی بروکا، ترانس کرتیکال حرکتی، گلوبال دیده می شود. گفتار روان(Fluent) :  تعداد واژگان دراین نمونه گفتار زیاد می باشد ولی از لحاظ معنایی، قابل درک نمی باشد. آهنگ گفتار مشکل ندارد. طول جملات سالم وگفتار فاقد دیزرآرتری و آپاراکسی می باشد. این نمونه از گفتار دربیمارن آفازی ورنیکه ، انتقالی،ترانس کرتیکال حسی و آنومی دیده می شود. درک (receptive):  همه بیماران آفازی در این زمینه به درجات مختلف از خفیف تا شدید مشکل دارند . بیماران آفازی بروکا، انتقالی، ترانس کرتیکال حرکتی ، آنومی اختلال درک شنیداری از خفیف تا مناسب دارند و آفازی گلوبال ، ورنیکه، ترانس کرتیکال حسی و مختلط ، درک شنیداری آنها صدمه دیده است  اختلال در تکرار :  درانواع آفازی ها بسته به محل آسیب ، توانایی تکرار کردن متفاوت است و ویژگی مناسبی برای تشخیص محل و جایگاه آسیب می باشد. این توانایی در بیماران آفازی انتقالی (conductive) شدیداً صدمه دیده است و در ترانس کرتیکال ها توانایی تکرار از مناسب تا آسیب خفیف به چشم می خورد و در بقیه آفازیها تکرار صدمه دیده است. اختلال در نامیدن  (Anomia) توانایی نامیدن ویژگی است که در همه آفازی ها به شکلی صدمه دیده وحتی بعد از گذشت دوره بهبودی خود به خودی دربیماران باقی می ماند. اختلال در خواندن (Alexia) این توانایی نامیدن به دو صورت توانایی در خواندن و درک آن محاسبه می گردد و درآفازی های بروکا، انتقالی، ترانس کرتیکال حرکتی وآنومی توانایی و درک خواندن مناسب و خواندن صدمه دیده است ودر بقیه آفازی ها خواندن به هر دو صورت صدمه دیده است. اختلال در نوشتن (agraphia)  این توانایی در انواع آفازی ها معمولاً صدمه دیده است. دربرخی از بیماران صدمات ناشی از آسیب به نیمکره راست و ضربه به سر اختلالات شناختی بوجود می آورد و تحت عنوان Right Hemisphere syndrome (RHS , RHD),Traumatic Brain injury (TBI) نامیده می شود و همچنین اختلالات ناشی از بیماریهای پیشرونده نظیر دمانس، پارکینسون توانائی های هوشی ومهارت هایی مانند زبان، حافظه ومهارتهای بینایی و احساسات وشخصیت تحت تاثیر قرارمی دهند.  درمان : توسط آسیب شناس گفتار وزبان (گفتار درمان ) صورت می گیرد و پس از ارزیابی وتشخیص اختلال، به درمان هریک از موارد اختلال می پردازد.

روان درمانی

ناتوانی ناشی از سکته مغزی در این بیماران شروع کننده اختلالات روانی از جمله افسردگی و اضطراب است. در طی دوره بازتوانی، عدم توجه به وضعیت روانی بیمار، روند درمانی را طولانی و بهبودی را کاهش می دهد. لذا حائز اهمیت است در کنار تیم درمانی، بیمار از خدمات روانشناختی نیز بهره مند گردد.

آموزش خانواده

مراقبت از فرد مبتلا به سکته مغزی پر چالش است. رفتار، حافظه، ارتباطات و ظرفیت های فیزیکی فرد دستخوش آسیب ناشی از سکته مغزی می شود. وقتی بیمار بلافاصله بعد از سکته مغزی بستری می شود، خانواده حمایت خود را در جهت پیگیری بستری، تاریخچه پزشکی بیمار، پیگیری درمان های دیگر، انتقال بیمار به مراکز درمانی بعدی شروع می کند. در واقع پل ارتباطی میان بیمار و مراکز درمانی خانواده وی است. لذا نقش خانواده بیمار در روند بهبودی وی، نقشی غیر قابل جایگزین با هر خدمات درمانی دیگر می باشد و در تسریع بهبود بیمار، جایگاه ویژه ای دارد . آموزش خانواده بیماران در کلینیک آتیه، آنها را در این مسیر یاری می کند.

بیوفیدبک بی اختیاری

ناتوانی در کنترل ادرار و مدفوع بعد از آسیب مغزی به نواحی کنترل کننده باعث این نقص در مبتلایان به سکته مغزی می شود. لذا در صورت بروز چنین مسایلی از طریق درمان بیوفیدبک کنترل دوباره رخ می دهد.

آیا تحریک مستقیم فراجمجمه ای (TDCS) می تواند منافع مضاعف غیر مترقبه ای در درمان بیماران افسرده داشته باشد؟

آیا تحریک مستقیم فراجمجمه ای (TDCS) می تواند منافع مضاعف غیر مترقبه ای در درمان بیماران افسرده داشته باشد؟

نوشته :  Colleen K Loo و Donel M Martin  

ترجمه : مسعود صادقی

استفاده از روشهای جدید تحریک مغزی در درمان افسردگی و احتمالاً سایر اختلالات روانی- عصبی (neuropsychiatric) ، یک زمینه جدید و به سرعت در حال رشد است . در این روش ها ، تحریک مستقیم فراجمجمه ای (TDCS) به عنوان یکی از روش های امیدوار کننده به دلیل سهولت نسبی در استفاده ، ایمنی و اثرات زیستی – عصبی (neurobiological) پدیدار گشته است . TDCS از جریان الکتریکی ضعیفی (1-2 mA) بهره می برد که از طریق الکترود های قرار گرفته بر فرق سر ، از بافت مغز عبور می کند . تحریک حاصله که بیش از حد ضعیف است ، به طور مستقیم باعث شلیک عصبی می شود ، اما تصور می گردد با غشاء عصبی و پیش زمینه فعالیت سلول های عصبی در تعامل (interact) باشد که منجر به اصلاح قدرت سیناپسی می گردد . همانطور که در مطالعات فیزیولوژی مشهود است ، هنگامیکه برای چند دقیقه حالتی مانند ضربان دست می دهد ، می تواند تغییرات پایداری را در قابلیت تحریک پذیری نورون ها (neuronal excitability) فراهم آورد ، این احتمالاً مکانیزمی است که با تکرار دوره های تحریک ، می تواند به اثرات درمانی قابل توجه منجر شود ، همانطور که در آزمایشات بالینی دیده می شود .

 

یکی از امید بخش ترین عملکرد های درمانی TDCS در درمان افسردگی بوده است . متا آنالیز (meta-analysis) اخیر بیان می دارد کهTDCS ممکن است اثرات قوی و قابل توجه بالینی در درمان افسردگی داشته باشد . گروه ما به تازگی بزرگترین و جامع ترین آزمایش کنترل شده با آزمایش ساختگی (sham-controlled) را در مورد افسردگی منتشر کرده است .  در این آزمایش  تحریک فعال (active stimulation)خیلی موثرتر از تحریک ساختگی (sham stimulation) بوده است و 48% از افرادیکه 30 دوره درمان TDCS را دریافت کرده ( داده شده در هر روز هفته و در یک بازه زمانی 6 هفته ای ) به درمان جواب داده اند .

در دوره اجرای این آزمایش ، مشاهده شده که ممکن است TDCS مزایای مضاعفی را فراهم آورد که به نظر می رسد مستقل از بهبود وضع روحی و هیجانی است . چندین نفر هنگامیکه تحریک فعال را دریافت می کردند ، بهبودی توجه و تمرکز را در طی هفته ها گزارش کرده اند ( داده شده در شرایط دابل بلایند  -  (dobble-blind conditions . فردی دریافت که TDCS او را از دردهای نوروپاتیک (neuropathic)به میزان مشابه با بیحسی بلوک نخاعی (spinal block anesthesia) رها ساخته است . و فردی دیگر بهبودی در یک مشکل طولانی مدت پیگیری و ردیابی بصری جملات هنگام مطالعه را گزارش کرد . فردی دیگر مضافاً رهایی سریع لکنت زبان سایکوژنیک (psychogenic) را با آغاز درمان فعال TDCS نمایش داد . بعلاوه ، معاینات انجام شده فوری بر روی تمام افراد ، قبل و بعد از یک دوره ساده فعال یا ساختگیTDCS به منظور ارزیابی ایمنی ، نشان داد که TDCS فعال به طور اساسی سرعت روانی- حرکتی (psychomotor speed) را بهبود بخشیده است .

این مشاهدات با گزارش های مندرج در رساله های تحقیقاتی افزایش شناختی و تسکین درد با TDCS سازگاری دارد . تحریک آندی قشر پیش پیشانی جانبی چپ ( left dorsolateral prefrontal cortex -  همان منطقه ای که برای درمان افسردگی تحریک می شود) ارتقاء کارآیی وظایف در سرتاسر تعدادی از وظایف شناختی رفتاری –  بهره برداری از سطوح بالاتر عملکردهای شناختی ، مانند حافظه کاری ، نفوذ کلامی و توانایی برنامه ریزی ، را نشان داده است . سایر تحقیقات نیز بهبودی خاصی را در زبان و خواندن ، بعد از انجام TDCS نمایان ساخته اند . غیر از این مطالعات که یک دوره منفرد TDCS را بررسی می کند ، برخی از مطالعات به دوره های تحریک مکرر و پی در پی اشاره دارند که ممکن است بطور مفید و سودمندانه به یادگیری حرکتی و شناخت کمک نمایند . اگرچه با وجود گزارشات فردی ، هیچ پیشرفتی در عملکرد روانی- عصبی (neuropsychological) بعد از 15دوره (3 هفته) از انجام TDCS فعال در آزمایش افسردگی اخیر ما ، ثابت نشده است .

استفاده از TDCS در درمان سندروم های درد یکی دیگر از حوزه های تحقیقاتی است که علاقه زیادی را به خود جلب کرده است . با یک مرور نظام مند کوکران (Cochrane systematic review) اخیر ، نتایج امیدوار کننده ای با وجود زمینه مورد شاهدی (evidence base) اندکی که امروزه در دسترس است ، بدست آمد . اثرات درمانی در سندروم های درد با تحریک نواحی حرکتی و پیشانی (frontal) اثبات شده است .

با درک درستی از فیزیک TDCS قابل تصور است ، تحریکی که در درجه اول در نواحی پیشانی (frontal) مغز برای درمان افسردگی تجویز شده ، ممکن است اثرات بالینی دیگری نیز داشته باشد زیرا اثر تحریک نسبتاً پراکنده است . در آزمایشات افسردگی انجام شده اخیر ، از سال 2000 به بعد ، TDCS بصورت فضای پهن در بین الکترود ها استفاده می شود . که با این دستورالعمل مقدار جریانی که به جمجمه وارد می شود افزایش می یابد ( به عنوان مخالفت کننده با انحراف جریان از فرق سر) . همچنین این فضای پهن بین الکترودها مقدار جریان قابل توجهی در سطح بزرگی از مغز را نتیجه می دهد که در مدل های کامپیوتری پیچیده بر اساس اسکن های MRI مغز قابل مشاهده است . بنابراین TDCS بر خلاف تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای ، بهیچوجه موضعی و کانونی نیست . در حقیقت ، کار تجربی ثابت کرده است که تحریک الکتریکی ترجیحاً راه های عصبی ماده سفید (white matter tracts) را فعال می کند . با این وجود ، مونتاژ الکترود برای بهینه سازی اثرات درمانی مهم است . بعنوان مثال جریان در زیر الکترودها حداکثر است و یا اینکه جهت جریان تحریک کننده چیست ، اهمیت دارد . تحریک نسبتاً گسترده مغزی که توسط TDCS  روی می دهد ممکن است واقعاً یک مزیت باشد ، هم از نظر اثرات درمانی قوی تر در اختلالات که در آن ممکن است اثرات فیزیوپاتولوژی مقدمتاً در سطح شبکه روی دهد ، بعنوان مثال : افسردگی ، و هم همانطور که قبلاً توضیح داده شد ، اثرات سودمندانه دیگر علاوه بر اثرات درنظر گرفته شده اولیه تولید می کند . این همچنین بدین معنی است ، که بهرحال عوارض جانبی غیر منتظره ممکن است رخ دهد و پژوهشگران باید برای این مسئله هشیار باشند . مانند برنامه های کاربردی و محدودیت های تحریک که در حال کاوش هستند . برای مثال : اخیراً کشف کرده ایم مونتاژی که انتشارپذیری (diffuseness) تحریک را افزایش دهد ممکن است  احتمال بروز مانیا (monia) رافراهم آورد.

TDCS کشف دوباره یک تکنولوژی کهنه است و اکنون خیلی از مطالعات ، در حال کشف پتانسیل درمانی آن در  طیف وسیعی از اختلالات هستند . در یک تجزیه و تحلیل هزینه و سود درمان ، اغلب اثرات درمانی در مقابل عوارض جانبی سبک سنگین می شود . درمانی که " عوارض جانبی" سودمندی دارد براستی خوش یمن و خوش قدم خواهد بود . حتی امکان پذیر است که : در آینده نمونه های تحریک طوری طراحی شوند که از طبیعت انتشار تحریک در درمان برای مجموعه ای از نشانه ها (symptoms) در یک زمان استفاده کنند ، به عنوان مثال : بهبود شناخت زمانیکه وضعیت روحی و هیجانی در افسردگی در حال پیشرفت است .

مراجعه شود به :

www.medscape.com : Could Transcranial Direct Current Stimulation have unexpected additional benefits in the treatment of depressed patients           

 

تحریک جدار جمجمه ای با جریان مستقیم

شنبه 5/12/1391 , بازدید : 4178امیرلشکری

تحریک جدار جمجمه ای با جریان مستقیم

معرفی 
تحریک جدار جمجمه ای با جریان مستقیم (tDCS)، نوعی درمان غیر تهاجمی است که طی آن جریان مستقیم بسیار ضعیفی (1 تا 3 میلی آمپر) را بر پوست سر وارد می کنند . از آنجا که جریان مستقیم با تکانه های گسسته، به قطبی سازی و نه تحریک می پردازد ، فعالیت آن مستقیما به شلیک پتانسیل عمل در نورون های قشر نمی انجامد . بررسی های اولیه بر روی نمونه های حیوانی نشانگر تغییر فعالیت قشر مخ در اثر گذر جریان الکتریکی به صورت کاهش یا افزایش تحریک پذیری ، بسته به شرایط جریان الکتریکی عبور داده شده میباشد . این اثرات با تغییر در میزان ساخت پروتئین ها و سطوح درون سلولی AMP حلقوی و کلسیم، تا مدتی پا بر جا می مانند اما عموما برگشت پذیر و فاقد عوارض در عملکرد و ساختار سلول ها می باشند . همچنین این شکل جریان مستقیم (DC) تحریک الکتریکی، وجه مشخصه این روش از ابزارهایی است که از جریان های متناوب (AC) استفاده می کنند و تحریک تکانه گسسته ایجاد می کنند، مانند CES، ECT، VNS و DBS . البته در tDCS بر خلاف روش هایی مانند rTMS (تحریک جدارجمجمه ای با امواج الکترومغناطیسی) ، تحریک انجام شده در حد ایجاد پتانسیل عمل پاسخ ( برای مثال انقباض عضلانی ) نمی باشد . بلکه تغییرات صورت پذیرفته در جهت اصلاح ساختار و عملکرد نورون ها در جهت مطلوب و مد نظر (نورومدولاسیون) هدایت می گردد، از اینرو برخی پژوهشگران عبارت " قطبی سازی جریان مستقیم جدار جمجمه ای" را ترجیح می دهند، و این دو عبارت در ادبیات امروز معادل یکدیگرند. ابزار کوچک آن قابل حمل بوده و معمولا با باطری های DC در دسترس کار می کند.

تاریخچه تحریک الکتریکی 
اولین دستگاه های تحریک مغز ، ماهی های زنده بودند . رومی ها و یونانیان باستان از قدرت شوک دهندگی گربه ماهی نیلی (رود نیل) و ماهی دیگری با اشعه الکتریکی (Electric Ray) آگاه بودند (فینگر،2000). گالن و اسکریبونیوس لارگوس در روم از ماهی الکتریکی برای درمان سردرد و اختلالات مختلفی استفاده می کردند. این ماهی ها احتمالأ اولین دستگاه های تحریک مغزی به شمارمی آمدند. این ماهی را رومی ها و یونانی ها برای درمان اختلالات گوناگون مورد استفاده قرار می دادند. 
آنها ماهی را روی پیشانی بیمار قرار می دادند یا اینکه از او می خواستند بر روی تعداد زیادی از ماهی زنده مذکور بایستند. این ماهی انرژی خاص خود را تخلیه می کرد که البته در آن زمان و تا قرن ها بعد به عنوان الکتریسیته شناخته شده نبود. متاسفانه این ماهیها به سادگی در دسترس نبودند تا اینکه در قرن هجدهم ماشین هایی ساخته شد که می توانستند الکتریسیته را بر حسب نیاز تولید کنند. 
اوایل قرن هجدهم ، دانشمندان پیشرو هنوز نمی دانستند که چه ماده ای درون اعصاب جریان دارد (فینگر،2000) . اندیشمندان بزرگی در ارتباط با ارواح ، سیالات خاص و حتی نوسانات نظریه پردازی می کردند. این لویجی گالوانی بود که در یک سری از آزمایشات که درسال 1791 منتشر شد، نظریه جاری بودن الکتریسیته در عصب را بنا نهاد. با استفاده از باطری های ابتدایی ، او نشان داد که یک عصب تحت آزمایش می تواند به وسیله الکتریسیته فعال شود و ظاهرأ باعث ایجاد انقباض ماهیچه ای طبیعی شود. بعلاوه او اعلام کرد که الکتریسیتۀ موجود در طبیعت (مثلأ رعد و برق) می تواند پاسخ مشابهی را در ماشین های الکتریکی ایجاد کند . روش هایی از این دست تقریبأ بلافاصله بعد از آغاز استفاده کاربردی از الکتریسیته در اواخر دهه هشتاد قرن نوزدهم شروع به رشد کردند. در آن زمان عبور یک جریان مستقیم از ماهیچه یا مغز در اروپا رواج داشت . 
برای مثال یکی از دانشجویان مقطع تخصص شارکو، به نام جورج دوشان دی بولونیه، به همراه یک تولید کننده کوچک و باتری به نقاط مختلف پاریس سفر می کرد، او الکتریسیته را از ماهیچه های بیماران عبور می داد، و تأثیرات آن را بر روی اختلالات متعددی آزمایش می کرد و همچنین از آن برای فهم بهتر مداخلات ماهیچه ای – عصبی و به خصوص دیستروفی مایچه ای استفاده می کرد (جورج، 1994). دیگران شروع به استفاده از جریان مستقیم در مغز کردند. به این علت که این روش هیچ فایده ای نشان نداد، به صورت گسترده ای، به عنوان یک روش درمانی، در اروپا و آمریکا از چشم افتاد. 
به دلایلی که مشخص نیست، tDCS یک زمینه فعال در روسیه، در دهه 40، باقی ماند . بعضی اوقات با آن "درمان خواب الکتریکی" نیز می گفتند، زیرا بیماران گاهی اوقات، در طی 30 دقیقه درمان، چرت می زدند یا به خواب می رفتند (گومز و میخاییل، 1978). بیشتر tDCS های انجام شده در روسیه در قالب تحقیقات بالینی انجام نمی شد و نقل قول می شود که از آن برای درمان الکلیسم ، درد ، افسردگی ویا ترکیبی از این ها استفاده می شده است (فایگنر و همکاران، 1973). 
دکتر والتر پولوس و گروهش در گوتینگن در آلمان، اخیرا باعث احیای مجدد این فناوری شدند، هم اکنون نیز تحقیقات فعالی بر روی tDCS انجام می شود و بیش از 100 مقاله در این زمینه در طی ده سال اخیر در مجلات تایید شده منتشر شده است. به روشنی معلوم شده است، tDCS بر مغز تأثیر می گذارد و می تواند قابلیت تحریک پذیری قشری را تقویت کرده و باعث بهبود حافظه در انسان های سالم شود. اینکه آیا از این تأثیرات می توان به صورت درمانی نیز استفاده هنوز معلوم نیست . 
tDCS درمغز چگونه کار می کند؟ 
اینکه دقیقا در مغز و در حین tDCS چه می گذرد نا مشخص مانده است. به هر حال، آزمایشات بر روی حیوانات ، انسان و حتی شواهد ثبت شده مستقیم از نورون های موارد آزمایش شده، یک توضیح کلی را پیش رو می گذارد. آند (منفی) مکانی است که الکترون ها وارد مغز می شوند. کاتد (مثبت) جایی است که الکتریسیته از مغز خارج می شود . بنابراین، یک بار منفی در زیر کاتد تحریک کننده، زمانی که الکترون ها برای داخل شدن به الکترود تحریک کننده تجمع می کنند، ایجاد می شود (مانند مسافرانی که منتظر سوار شدن به مترو هستند و در پشت در ازدحام کرده اند). 
یک کاتد کوچک تر می تواند بار کانونی تری را به ناحیه مورد نظر در مغز برساند واین زمانی است که بار بیشتری در درب خروجی تجمع کرده است. بنابراین، می توان اندازه ی ناحیه ای از مغز، که تحت تاثیر قرار می گیرد را، به وسیله تغییر اندازه الکترود کاتدی و یا با تغییر اندازه یا محل الکترود آندی، شکل داد یا کنترل کرد (نیچه و همکاران، 2007) . 
اثرات رفتاری آنچه در زیر کاتد تحریک کننده اتفاق می افتد، الزاما با آن روشنی که انتظار داریم نیست. در بیشتر مطالعات، ناحیه ای که زیر آند قرار گرفته است تحریک و ناحیه ای که زیر کاتد قرار دارد مهار می شود. برای مثال، تحریک نواحی مختلف قشر حرکتی، باعث ایجاد چنین اثرات رفتاری می شود. این روش به عنوان درمان سکته به کار گرفته می شود. 
به هر حال، مغز بسیار پیچیده است. مطالعاتی وجود دارد که نشان می دهد، نواحی مغزی زیر آند، از نظر رفتاری مهار می شوند. در یک مطالعه، محققان نهفتگی پاسخ فراخوان شده دیداری را آزمایش کردند: 10 دقیقه tDCS آندی، باعث کاهش دامنه پتانسیل تحریک شده بصری شد، در حالی که 10 دقیقه tDCS کاتدی کاتدی، باعث افزایش این دامنه برای چندین دقیقه در پی تحریک شد. (آکورنرو و همکاران، 2007). بنابر این در این مطالعه، مهار رفتاری زیر آند، و برانگیختگی یا تحریک، زیر کاتد داشتیم. به نظر می رسد که نواحی مختلف مغزی با مورفولوژی، لایه بندی و ساخت سلولی متفاوت، می توانند پاسخی متفاوت به تحریک جریان مستقیم از خود نشان دهند. 
سر انسان یک هادی ضعیف الکتریسیته است. به علاوه، حداقل 50 درصد جریان در بافت های پیرامونی از دست می رود. به همین خاطر است که می توان از الکتریسیته بسیار کمتری، در زمانی که از جمجمه میگذرد و به طول مستقیم نورون ها را لمس می کند، استفاده کرد (مانند DBS یا TMS که در آن ها میدان مغناطیسی از جمجمه عبور داده می شود). 
منطق علمی tDCS، عبور جریان الکتریکی از داخل مغز با استفاده از قرار دادن الکترودهای مثبت و منفی روی جمجمه است. بر این اساس می توان پیش بینی کرد که متغیرهای مهم برای دستیابی به اثرات دلخواه شامل موارد ذیل می شوند. 
1- شدت جریان: طبیعی است که هر چه میزان جریان الکتریکی بالاتر باشد اثرات بیشتری مورد انتظار خواهد بود. جریان از الکترود آنود (قطب منفی ) به الکترود کاتد (قطب مثبت) برقرار میگردد. 
2- شکل و اندازه الکترود: می توان گفت مهم تر از شدت جریان، چگالی جریان گذر کرده از مغز می باشد. چگالی یا تراکم جریان در واقع معرف میزان جریان عبوری از هر سانتی متر مربع است. در اکثر مطالعات، تراکم 0،029 تا 0،08 میلی آمپر در هر سانتی متر مربع مورد استفاده قرار می گیرد . بر این اساس شکل و اندازه الکترود، شاخصی تعیین کننده خواهد بود. در عموم مطالعات به چاپ رسیده از الکترودهای 25 الی 35 سانتی متر مربعی استفاده شده است. برای برقراری اتصال مناسب بین دو الکترود و جمجمه از خیس کردن الکترود با آب معمولی یا محلول NaCl (غلظت 15 الی 140 میلی مول) یا کرم های مخصوص استفاده می گردد. البته چند شرکت تولید کننده، الکترودهایی بدون نیاز به مواد اضافی جهت اتصال به جمجمه معرفی نموده اند. 
3- محل قرارگیری الکترود: با توجه به اندازه به کار رفته و اصول فنی tDCS نمی توان دقت مکانی زیادی از آن انتظار داشت. اما تاثیر گذاری منطقه ای، در حد قشر حرکتی راست یا چپ و یا قشر پره فرونتال راست یا چپ امکان پذیر است. پژوهش ها نشان می دهد الکترود آند منجر به افزایش و الکترود کاتد منجر به کاهش فعالیت نواحی سطحی قشر مخ می گردد. بر این اساس می توان گفت در به کار گیری tDCS در واقع یک ناحیه در قشر مخ تحریک و یک ناحیه مهار می گردد. 
4- طول برقراری جریان: بدیهی است که با افزایش طول دوره جریان و یا شدت جریان می توان انتظار اثرات بیشتری را در tDCS انتظار داشت. اما با توجه به گسترش دامنه نواحی تحت تاثیر در اثر افزایش شدت جریان و تحریک شدن نورون های لایه های زیرین و ایجاد اثرات غیر قابل کنترل و ارزیابی، ترجیح داده می شود برای افزایش اثر ، طول دوره آن افزایش یابد. 
در برقراری جریان با tDCS درحد چند ثانیه اثرات ایجاد شده بلافاصله بعد از قطع جریان از بین می روند. در کاربرد tDCS درحدود 10 دقیقه (عموم مطالعات از بازده حدود 9 الی 13 دقیقه استفاده می کنند) اثرات ایجاد شده تا حدود یک ساعت باقی می ماند. 
تغییر در تحریک پذیری قشر مخ با افزایش یا کاهش میزان پاسخ دهی ( تحریک پذیری ) با روش های مختلف تحریک الکتریکی 

نوع تحریک	اثر روی تحریک پذیری قشر حرکتی مخ
tDCSکاتدی	کاهش
tDCS آندی	افزایش
rTMS با فرکانس پایین (برابر یا کمتر از 1 هرتز)	کاهش
rTMS با فرکانس بالاتر (برابریا بیشتر از 5 هرتز)	افزایش
rTMS با پالس جفت شده با شدت کم	کاهش
rTMS با پالس جفت شده با شدت زیاد	افزایش
TBS متوالی	کاهش
TBS متناوب	افزایش
PAS با فرکانس پایین (برابر یا کمتر از 0.1 هرتز)	افزایش
PAS با فرکانس پایین (5 هرتز)	افزایش
TCES پالسی	شناخته نشده
ECS کاتدی	شناخته نشده
ECS آندی	شناخته نشده

ECS: epidural cortical stimulation; PAS: interventional paired associative stimulation; rTMS: repetitive transcranial magnetic stimulation; TBS: theta burst stimulation; TCES: transcutaneous cranial electric stimulation; tDCS: transcranial direct current stimulation.

نکات مراقبتی در هنگام استفاده از tDCS 
با توجه به استفاده از جریان بسیار خفیف و عدم تماس الکترودها با بافت مغز، مطالعات مختلف نشان داده اند که این روش کاملا غیر تهاجمی و بدون عوارض جدی است. تنها عارضه قابل توجهی که بعضی از مطالعات به آن اشاره کرده اند خارش محل الکترودها و قرمزی این محل پس از جلسات متعدد و طولانی در تعدادی از بیماران است که این قرمزی و خارش نه به علت آسیب بافتی بلکه عمدتا ناشی از گشادی عروق محل گذر جریان است. 
عبور جریان از نواحی کنترل کننده ضربان قلب و یا تنفس در ساقه مغز می تواند از لحاظ تئوریک خطر ساز باشد. در یک مطالعه که الکترود مرجع در پاهای بیمار و الکترودهای دیگر در قشر پره فرونتال قرار گرفته بود. در یک بیمار گزارش حالت تهوع و مشکلات تنفسی ذکر شده است که بعد از قطع جریان، این مشکل نیز برطرف شده و نیاز به بستری در بیمارستان ایجاد نشده است. 
اگرچه جریان استفاده شده در tDCS نمی تواند در فرد سالم منشاء ایجاد یا افزایش احتمال حمله تشنج گردد، اما ممکن است شرایط در بیماران مبتلا به صرع متفاوت باشد. بر این اساس استفاده از این روش در این افراد توصیه نمی شود. همچنین بیماران دچار وضعیت های غیر پایدار و یا دارای اجسام فلزی نزدیک محل الکترود نیز کاندید استفاده از این روش نمی باشند. فرم رضایت نامه با ذکر احتمال سردرد، سرگیجه (vertigo)، منگی (dizziness) و حالت تهوع (nausea) باید از بیمار گرفته شود. با وجود عدم گزارش عوارض در مطالعات انجام شده، بهتر است به ویژه در محیط های بالینی و در مورد پروتکل های طولانی مدت، دقت بیشتری، با بهره گیری از معاینات و چک لیست های بالینی در مورد بیماران صورت پذیرد. عوارض جانبی tDCS به جایگذاری الکترودها (کاتدی یا آندی بودن)، به شدت تحریک و به طول زمانی که بیمار تحت درمان است باز می گردد. در متون قدیمی تر راجع به درمان های پیش پیشانی، گزارش شده است که سوختگی پوست می تواند رخ دهد، همچنین بعضی بیماران احساس غیر مطلوب داشته یا حتی سرگیجه گرفته اند. درمان های امروزی، در بدترین حالت ممکن خود، کم ترین مشکل را ایجاد می کنند. گروه پائولوس، نتایج 576 بیمار و مواردی که در مطالعاتی چالش برانگیز، بر روی قشر حرکتی، آهیانه ای و یا پس سری، tDCS دریافت کرده بودند را گزارش دادند (پورایز و همکاران، 2007). به طور قابل توجهی، هیچ بیماری نمی خواست که تحریک متوقف شود. حدود 70 درصد موارد بعد از درمان احساس خستگی داشتند و یک سوم نیز در زیر الکترودها احساس خارش می کردند. در موارد کمتر، سر درد (11%)، تهوع (3%) و بی خوابی (1%) نیز گزارش شد. 
مطالعات بالینی. پژوهش های اولیه نشان می دهد که tDCS می تواند برخی کارکردهای مغزی مستقل از خلق را تقویت کند; با این حال، فناوری tDCS و کاربرد آن در روان پزشکی در مراحل اولیه بررسی قرار دارند. پژوهش های موجود بر اثر بخشی بالقوه آن در تسهیل بهبودی سکته و اشکال خاصی از دمانس تمرکز دارند. در یک کارآزمایی اخیر منتشر نشده دوسویه کور تصادفی کنترل شده با sham ( شم مشابه دارو نما در مداخلات درمانی نظیر ECT است که طی آن بیمار به یک دستگاه خاموش وصل می شود ) که در چند مجله از سوی فیلیپ فرگنی و همکارانش به آن اشاره شده، tDCS درافسردگی به کار رفته است و نتایج این مطالعه حاکی از اثر معنا دار ضّد افسردگی پس از قطبی سازی آندی در ناحیه قشر پیش پیشانی پشتی – جانبی (DLPFC) است. پائولو سرجیو باجو و همکارانش در یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده و دسویه کور، شامل 40 بیمار مبتلا به افسردگی اساسی، به مقایسه سه گروه پرداختند. بالاترین کاهش علایم طبق اندازه گیری مقیاس افسردگی همیلتون (HDRS) در گروهی مشاهده شد که در ناحیه DLPFC تحریک آندی دریافت می کردند. این گروه حدود 40 درصد کاهش علامت داشتند، در حالی که گروهی که در آنها الکترود ناحیه پس سری نصب شده بود، 21 درصد کاهش نشان دادند و گروه کنترل، 10 درصد کاهش داشتند. پنج مورد بهبودی کامل در گروه DLPFC مشاهده شد و در دو گروه دیگر هیچ بهبودی کاملی مشاهده نشد. اثر ضّد افسردگی به مدت یک ماه پس از اتمام آخرین درمان در گروه DLPFC باقی مانده بود. این یافته ها باید توسط مراکز دیگر تکرار و تأیید شوند. 
جایگاه فعلی در الگوریتم های درمانی. tDCS به عنوان یک درمان روان پزشکی مورد تأئید FDA قرار نگرفته است. از این رو، یک فن پژوهشی آزمایشی است که کار زیادی لازم است تا اثر بخشی آن تأئید شود. اگر این امر حاصل شود و این ابزار توسط مقامات مسئول مورد تأئید قرار گیرد، tDCS می تواند گزینه ای ارزان قیمت و نسبتأ ایمن درمان و جایگزینی برای داروها باشد و اولویت بالاتری نسبت به روش های تحریک تهاجمی تر مانند ECT یا VNS داشته باشد. 
جهت گیری های آینده. اکثر ابزارهای کنونی tDCS ازالکترودهای بزرگ آغشته به محلول آب نمک استفاده می کنند. به احتمال زیاد در آینده، شکل الکترود و مواد تماسی جهت بهینه کردن اثرات بالینی مورد نظر و افزایش سهولت کاربرد آنها مورد بررسی قرار خواهد داد. با این حال، سوالات اساسی دررابطه با اثر بخشی، پیامدها، و روابط دوز- واکنش، و نیز پیش بینی کننده های واکنش در درجه اول اولویت بررسی قرار دارند. 
tDCS در مقایسه با ECT 
در tDCS جریان های کوچک برای بیش از 20 تا 30 دقیقه به کار گرفته می شوند. این جریان ها ثابتند ومغز فرصت دارد که خود را با این جریان ملایم تطبیق دهد. به عکس، در شوک درمانی (ECT) یک جریان کوتاه، قدرتمند و دوسویه که به طور مرسوم، شکل موجی دارد و آنرا شبیه به جریان متناوب می سازد، استفاده می شود. مغز نمی تواند خود را با تحریک در ECT تطبیق دهد و حمله تشنجی ایجاد می شود. کل مقدار الکتریسیته ای که در هر جلسه از ECT استفاده می شود در مقایسه با یک جلسه tDCS آنچنان هم متفاوت نیست. مشخص است که مغز، بسته به نوع تحریک به کار گرفته شده و همچنین دامنه های زمانی بسیار متفاوت در هر نوع از کاربرد تحریک به صورتی متفاوت واکنش نشان می دهد. 
موارد کاربرد tDCSدر درمان افسردگی (معادل یک دوره 6 هفته ای مصرف فلوکستین)، میگرن ، درد ناشی از صدمات تروماتیک نخاع و فیبرومیالژیا، سکته های مغزی، آفازی، ولع مصرف (مواد، الکل، سیگار و غذا)، پارکینسون، وزوزگوش و آلزایمر، با موفقیت به کار رفته است. همچنین شواهد بسیاری اثربخشی tDCS را بر بهبود توانمندی های شناختی مانند حافظه، یادگیری، توجه، برنامه ریزی و . . . تأیید میکنند.

الکتروانسفالوگرافی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

نوار مغزی
شخص در حال انجام الکتروانسفالوگرام (تصویر مربوط به یک پژوهش)
آی‌سی‌دی-۹	۸۹٫۱۴
سمپ	D004569

الکروانسفالوگرافی(نوارمغزی)، ثبت فعالیت الکتریکی مغز است، این تکنیک شامل اخذ سیگنال توسط الکترودهای سطحی، بهبود سیگنال (معمولاً تقویت و حذف نویز)، چاپ سیگنال و آنالیز آن می‌شود. آنچه روی کاغذ چاپ می‌شود، الکتروانسفالوگرام نامیده می‌شود.

محتویات

  [نهفتن] 

• ۱ کاربرد بالینی
• ۲ الکترودهای ثبت EEG
• ۳ دستگاه ثبت EEG
• ۴ منابع
• ۵ پیوند به بیرون

کاربرد بالینی[ویرایش]

نمونه‌ای از فعالیت الکتریکی ثبت شده از مغز

نتایج حاصل از انسفالوگرام را نمی‌توان به صورت مستقیم و تنها با مشاهده سیگنال مورد بررسی و تفسیر قرار داد و از روی آن ناهنجاری را تشخیص داد. معمولاً طیف فرکانسی این سیگنال حاوی اطلاعات مفیدی است که کاربردهای تشخیصی و تحقیقاتی از جمله موارد زیر دارد:
۱- کمک به تشخیص و تعیین محل آسیب مغزی سربرال
۲- کمک به مطالعه صرع (حملات گذرای برگشت‌پذیر عمل مغز دچار مشکل با حس نامنظم و فعالیت حرکتی نظیر تشنج)
۳- کمک به تشخیص اختلالات روانی
۴- کمک به مطالعه خواب
۵- اجازه مشاهده و آنالیز پاسخ‌های مغز به محرک‌های سنسوری

الکترودهای ثبت EEG[ویرایش]

الکترودهای EEG، جریان‌های یونی را از بافت سربرال به صورت ولتاژ اخذ کرده و به پیش‌تقویت‌کننده‌های EEG، منتقل می‌کند. مشخصات الکترود در ثبت، بسیار مهم است. معمولاً در صفحات این الکترودها، از کلرید نقره – نقره (Ag-AgCl) استفاده می‌شود. معمولاً پنج نوع الکترود جهت ثبت EEG به کار می‌رود:
۱- الکترود پوست سر، کاپ‌ها، دیسک‌های پد نقره، میله‌هایی از جنس فولاد ضد زنگ و سیم‌های نقره کلریده شده،
۲- الکترودهای sphenoidal: در این الکترودها، نقره عایق و سیم لخت که نوک آن کلریده شده به صورت متناوب قرار گرفته و به وسیله بافت ماهیچه توسط یک سوزن در جای خود قرار می‌گیرد،
۳- الکترودهای Nasopharyngeal: میله نقره‌ای با توپ نقره که از طریق سوراخ بینی وارد می‌شود،
۴- الکترودهای Electrocorticoyraphic: فیلترهای کتانی خیس خورده در محلول سالین که روی سطح مغز قرارداده می‌شود و
۵- الکترودهای اینتراسربرال: دسته‌های سیم‌های پلاتین یا طلای پوشیده شده از تفلون که در فواصل مختلف از نوک دسته بریده شده است و برای تحریک الکتریکی مغز به کار می‌رود.
الکترودهای کاپ یا دیسک، قابلیت استفاده مجدد دارد، هر بار با استفاده از یک کرم هادی روی پوست سر قرار می‌گیرد. قبل از قراردادن الکترود بایستی، چربی‌های نقطه مورد نظر در سر را با الکل یا استون پاک کرد. دامنه، فاز و فرکانس سیگنال‌های EEG به طرز قرار گرفتن الکترودها بستگی دارد. الکترودگذاری سطحی (روی سطح پوست) طبق یک الگوی استاندارد انجام می‌گیرد.

دستگاه ثبت EEG[ویرایش]

تصویری از یک دستگاه الکتروانسفالوگراف تجاری

ماشین‌های EEG بالینی، معمولاً شامل ۸، ۱۶ یا ۳۲ کانال است. به صورت معمول ۲۰ الکترود روی سر بیمار قرار می‌گیرد که پتانسیل حیاتی مذکور را به پیش تقویت کننده می‌رساند. معمولاً با استفاده از یک سیگنال کالیبراسیون پالسی، سیستم کالیبره می‌شود. سیگنال‌های دریافت شده، تقویت و حذف نویز می‌شود. سیگنال‌ها را می‌توان به همین شکل ثبت کرد یا جهت انجام پردازش‌های بیشتر مانند محاسبه طیف فرکانسی سیگنال و طبقه‌بندی و اعمال الگوریتم‌های تشخیصی، به دیجیتال تبدیل و وارد کامپیوتر کرد. ثبت پتانسیل‌هایی که پس از تحریک‌های بینایی و شنوایی ثبت می‌شوند را پتانسیل‌های برانگیخته (evoked potential) می‌نامند. می‌توان این گونه تفسیر کرد که قسمت اعظم سیگنالی که از این طریق ثبت می‌شود در نتیجه محرک‌های بینایی یا شنوایی است. از این یافته‌ها می‌توان در مطالعه اعصاب مربوط به این دو حس استفاده کرد.

منابع[ویرایش]

جوزف جی. کار، جان ام. براون. مقدمه‌ای بر فناوری تجهیزات پزشکی. ترجمهٔ دکتر سیامک نجاریان، مهندس صنم سجادی، فریما فاضلی.

پیوند به بیرون[ویرایش]

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔالکتروانسفالوگرافی موجود است.

• الکتروانسفالوگراف در سایت تجهیزات پزشکی و مهندسی پزشکی ایران

نوار مغز یا انسفالوگرام ( EEG )

نوار مغز یا انسفالوگرام ( EEG )

● نوار مغز چیست؟
نوار مغز یا ثبت فعالیت الکترونیکی مغز انسان و بررسی الگوی امواج مغزی می تواند برای ارزیابی کارکرد مغز در بعضی از بیماریها مورد استفاده قرار گیرد. الکترودهای فلزی برروی نقاط متفاوت پوست سر قرار گرفته و امواج مغزی را دریافت می کنند. یک ماشین پلی گراف ( چند ثبتی ) کار ثبت امواج را برروی کاغذ انجام می دهد و البته در بعضی موارد اطلاعات به یک کامپیوتر منتقل شده برروی صفحه نمایشگر نشان داده می شود. بطور متوسط انجام یک نوار مغز حدود ۴۵ دقیقه طول می کشد ( بین ۹۰-۳۰ دقیقه ) امروزه انواعی از دستگاههای ثبت نوار مغز تولیر شده است که بیمار به راحتی می تواند به اطراف حرکت کرده و فعالیتهای عادی روزانه خود را انجام دهد در حالیکه دستگاه مشغول ضبط امواج مغز وی است.
● نوار مغز برای چه مقاصدی درخواست می شود ؟
نوار مغز برای ارزیابی بیماران مبتلا به تشنج ، گیجی و کاهش سطح هوشیاری، ضربه سر و دیگر شرایطی که ممکن است، بعلت اختلال در کارکرد مغز ایجاد شوند، درخواست می گردد. همچنین این وسیله برای کمک به تشخیص بعضی از بیماریهای مغزی که باعث بدتر شدن کارکرد روانی فرد ( مثل بیماری فراموشی یا نسیان ) و یا اختلال کارکرد مغزی او می شوند مفید می باشد. همچنین گاهی در بیماریهای کلیوی و یا کبدی شدید نیز که باعث اختلال کارکردمغزی ( آنسفالوپاتی) می شوند، می توان از این وسیله استفاده کرد. گاهی نیز برای تائید تشخیص شرایطی مثل مرگ مغزی، از نوار مغز استفاده می شود.
● آمادگی و شرایط لازم برای انجام نوار مغز :
در بسیاری از موارد برای انجام نوار مغز هیچگونه آمادگی نیاز نمی باشد ولی گاهی برای انجام EEG ( نوار مغز ) پزشک توصیه می کند که فرد خود را محدود کرده و در شرایط کم خوابی برای انجام تست مراجعه کند. این حالت که بیشتر در مبتلایان به بیماری صرع و گاهی در سایر اختلالات توصیه می شود، باعث می گردد که اختلال بطور واضح تری در نوار مغزی خود را نشان دهد.
● نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام چگونه صورت می گیرد؟
فرد در حالیکه نشسته و یا برروی تخت خوابیده است، تکنسین الکترودهای کوچکی را به سر او وصل می کند. گرچه برای انجام این تست نیازی نیست سر تراشیده شود ولی باید سر کاملاً تمیز بوده و محلی که الکترود قرار می گیرد باید از هرگونه چربی اضافه پاک باشد. ممکن است از ژل مخصوص در محل اتصال الکترود استفاده شود تا امواج مغزی براحتی بتوانند توسط آنها دریافت شوند. 
پس از دریافت امواج توسط الکترودها آنها به ماشین پلی گراف فرستاده شده و برروی کاغذ ثبت می شوند. در هنگام انجام نوار مغز تکنسین ممکن است از شما بخواهد چشمهای خود را باز و یا بسته کنید و یا اینکه به سرعت نفس بکشید و یا تنفس عمیق انجام دهید. گاهی فرد در مقابل نور درخشان و چشمک زن قرار می گیرد. در موارد خاص نیز انجام نوار مغز حتی پس از به خواب رفتن بیمار ادامه می یابد.
● آیا انجام نوار مغز برای انسان خطر دارد ؟
این آزمایش، کاملاً ایمن بوده و فقط گاهی در افراد مبتلا به صرع در اثر تحریک مغز ( مثلاً در اثر نور درخشان و چشمک زن و یا تنفسهای عمیق و سریع ) می تواند باعث تشنج شود.

ECG چیست؟

ECG چیست؟

اسفند ۲۷ام, ۱۳۸۹۸ دیدگاه

ECG مخفف واژه‌ی Electrocardiogram یا Electrocardiograph است. این لغت در بعضی کشورها EKG نامیده می‌شود. الکتروکاردیوگراف دستگاهی است که جریان‌های الکتریکی قلب را از طریق الکترودهایی که روی مناطق مختلف پوست بدن قرار داده می‌شوند، دریافت کرده و آن‌ها را به شکل یک نمودار ترسیم می‌کند. این نمودار الکتروکاردیوگرام نامیده می‌شود.

الکتروکاردیوگرام از سال ۱۹۰۱ تا کنون به عنوان مهم‌ترین ابزار تشخیصی پزشکی باقی مانده و تشخیص بسیاری از بیماری‌های قلبی را آسان کرده است.

الکتروکاردیوگرام برای تشخیص بسیاری از اختلالات قلبی و غیر قلبی از قبیل ریتم‌های غیر طبیعی قلب، گرفتگی رگ‌های کرونر، سکته‌های قلبی، هیپرتروفی عضلات قلب، علل تنگی نفس، اختلالات الکترولیتی، اثرات داروها و … کاربرد دارد.

جریانات الکتریکی قلب

انقباض تمام ماهیچه‌های بدن در اثر یک تغییر الکتریکی به نام دپولاریزاسیون (depolarization) ایجاد می‌شود.اگر الکترودهایی را بر روی سطح پوست بچسبانیم، این جریانات قابل دریافت هستند.

قلب نیز یک ماهیچه است؛ پس از این قانون مستثنی نیست. جریانات الکتریکی قلب، به شرط شل بودن سایر ماهیچه‌های بدن، توسط دستگاه الکتروکاردیوگراف قابل دریافت و ثبت هستند.

 

سیم‌کشی قلب

جرقه‌ی هر چرخه‌ی قلبی در نقطه‌ای از دهلیز راست قلب به نام گره سینوسی- دهلیزی (sinoatrial node/ SA node) زده می‌شود. جریان الکتریکی تولید شده، سبب دپولاریزاسیون سلول‌های قلب می‌گردد، دپولاریزاسیون نیز انقباض سلول‌ها را به دنبال دارد. جریان الکتریکی از طریق مسیرهای هدایتی در نقاط مختلف قلب توزیع می‌شوند. این مسیرها را در شکل زیر می‌بینید:

سیگنال های قلبی

جریان الکتریکی پس از خروج از گره سینوسی- دهلیزی توسط مسیرهای بین گره‌ای (internodal pathways) در دو دهلیز راست و چپ توزیع می‌شوند. سپس جریان برای عبور از دهلیزها و رن به مناطق پایین‌تر (بطن‌ها) می‌بایست از ساختاری به نام گره دهلیزی- بطنی (atrioventricular node/ AV node) عبور کند.

جریان الکتریکی در این نقطه مقداری توقف می‌کند و سپس وارد شاه‌راهی به نام شاخه هیس (bundle of His) می‌شود. در ادامه این شاهراه به دو مسیر به نام‌های شاخه‌های دسته‌ای راست و چپ (right and left bundle branches) تقسیم می‌شود که جریان را در بطن‌های راست و چپ توزیع می‌کنند. مسیرها، نهایتاً به الیاف‌های بسیار باریکی به نام الیاف پورکینژ (Purkinje fibers) می‌رسند که این الیاف امواج الکتریکی ا به سلول‌های میوکارد منتقل می‌کنند.

 

تولید جریان

هر کدام از این قسمت‌های اسم برده شده، علاوه بر توانایی انتقال جریانات الکتریکی ایجاد شده، خود نیز توانایی تولید ایمپالس‌های الکتریکی دارند. اما سرعت تولید ضربان در قسمت‌های مختلف این سیستم با هم متفاوت است. سرعت‌های ذاتی بخش‌های مختلف سیستم هدایتی قلب به شرح زیر است:

 

گره سینوسی	۱۰۰-۶۰
سلول‌های دهلیزی	۸۰-۶۰
پیوندگاه	۶۰-۴۰
سلول‌های بطنی	۴۰-۲۰

 

بر اساس یک خصوصیت فیزیولوژیک، هر کدام از این قسمت‌ها که با سرعت بیشتری ضربان تولید کند، سایر کانون‌ها را تحت کنترل خود درآورده و اجازه‌ی فعالیت به سایر مراکز ضربان‌سازی را نمی‌دهد. به این خاصیت سرکوب سرعتی (overdrive suppression) گفته می‌شود. به این ترتیب در حالت عادی گره سینوسی پیس‌میکر طبیعی قلب می‌باشد و در صورت ایجاد اشکال در این گره، به ترتیب سلول‌های دهلیزی، سلول‌های پیوندگاه و سلول‌های بطنی مراکز پشتیبانی بعدی را تشکیل می‌دهند.

 

همانطور که در ادامه خواهید دید، گاهی اوقات شروع جرقه‌ی الکتریکی از نقطه یا نقاط دیگری غیر از گره SA اتفاق می‌افتد. واژه ریتم برای توصیف منطقه‌ی ضربان ساز قلب استفاده می‌شود. ریتم طبیعی قلب چون از گره سینوسی منشاء می‌گیرد، ریتم نرمال سینوسی نامیده می‌شود.

حمایت از طرح های پژوهشی

ستاد توسعه علوم و فناوری شناختی از انجام طرح های پژوهشی و توسعه فناوری در راستای اولویتهای مصوب ستاد حمایت می کند.

فراخوان شهریور 93    (جدید)

فراخوان اسفند 92

فراخوان شهریور 92


آیین نامه حمایت از طرح های پژوهشی و توسعه فناوری

روند اجرایی آیین نامه حمایت طرح های پژوهشی

درخواست حمایت می­ بایست از طریق سیستم آنلاین حمایت تشویقی به آدرس www.cogc.ir   و توسط مجری اصلی به ستاد ارائه شود. ستاد برای هر درخواست حمایت تشویقی کد رهگیری در اختیار درخواست کننده قرار می­ دهد تا از آن برای پیگیری وضعیت درخواست استفاده نماید.
توضیحات تکمیلی:
طرح­ هایی که واجد شرایط زیر باشند در شرایط مساوی با طرح­ های دیگر از امتیاز بیشتری برخوردار خواهند بود.
طرح­ هایی که شامل چند حوزه علوم و فناوری­های شناختی باشد.
طرح­ هایی که توسط چند مرکز دانشگاهی وعلمی ایرانی به صورت هم­ افزا و با محوریت محققان شناخته شده کشور در حوزه علوم و فناوری­های شناختی تعریف و اجرا گردند .
پژوهش­هایی که با محوریت مراکز علمی کشور با همکاری موثر مراکز علمی و فناوری بین­ المللی انجام شوند. 
تمرکز پژوهش­های موضوع P-MK 1 و P-MP 3 بر ریشه ­ها و آثار شناختی اختلالات اعتیادی به عنوان یک اختلال عصبی-شناختی فراگیر و تاثیرگذار بر آحاد جامعه(در سطح ملی و بین ­المللی).
طرح های کاربردی و توسعه فناوری که مورد حمایت مادی-معنوی کاربران قرار داشته باشند. 

یادآوری: درخواست حمایت تشویقی فقط از طریق ثبت نام آنلاین قابل انجام و پیگیری است و مدارک ارسالی از طریق پست الکترونیک و بدون کد رهگیری بررسی نمی شوند.

مدارک مورد نیاز برای درخواست

برای ثبت درخواست در سیستم آنلاین، در مرحله اول فرم پیشنهاد طرح ( پیش نویس فرم )  تکمیل می گردد. خلاصه طرح­های رسیده توسط کمیته علمی ستاد مورد بررسی قرار گرفته و از پیشنهاد دهندگان طرح های منتخب جهت تکمیل فرم پیشنهاد طرح جهت بررسی نهایی دعوت به عمل خواهد آمد.

خواهشمند است هرگونه مکاتبات شامل سوالات، پیشنهادات، انتقادات و ... در خصوص ثبت و پیگیری درخواست حمایت از طرح پژوهشی را به آدرس ایمیل [e-mail] ارسال فرمایید.

---

حمایت از جایزه سفر دانشجویان

ستاد توسعه علوم و فناوریهای شناختی با هدف ارتقاء سطح علمی آموزشی و پژوهشی دانشجویان دوره‌های دکتری دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، سالانه در دو مقطع زمانی به متقاضیان، کمک هزینه شرکت در کنگره‌های علوم و فناوریهای شناختی در خارج از کشور اعطا می‌کند. 

آیین‌نامه حمایت از «اعطای جایزه سفر دانشجویان دکتری برای ارائه مقاله در کنگره های منتخب علوم و فناوری های شناختی»

روند اجرایی:

برای دریافت جایزه سفر، متقاضی باید ابتدا در سایت ستاد ثبت نام کرده باشد. پس از ثبت نام با مراجعه به کارتابل خود و انتخاب گزینه درخواست جایزه سفر دانشجویان جهت شرکت در کنگره، مدارک و مستندات مورد نیاز را ارسال نماید. تا پس از بررسی نتیجه به متقاضی از طریق سایت اعلام گردد. روند دریافت حمایت در دو مرحله انجام خواهد شد.

مرحله اول:

1- اعلان فراخوان جایزه سفر برای شرکت در کنگره های منتخب از طریق سایت ستاد
2- ثبت نام متقاضی در سایت ستاد و ایجاد نام کاربری
3- ارسال مدارک و مستندات مورد نیاز در مرحله اول به ستاد 
4- بررسی مدارک و مستندات در شورای مشترک آموزش و پژوهشی
5- اعلام نتایج دریافت حمایت 

مرحله دوم:

6- شرکت در کنگره و ارائه مقاله
7- ارائه گزارش کار بر اساس فرمت ستاد 
8- پرداخت هزینه سفر 
درخواست حمایت تشویقی از طریق سیستم آنلاین به آدرس http://cogc.ir و فقط توسط متقاضی ارائه می‌شود. ستاد برای هر درخواست حمایت تشویقی کد رهگیری در اختیار درخواست کننده قرار می‌دهد تا از آن برای پیگیری وضعیت درخواست خود استفاده نماید.

لازم به ذکر است که مبلغ حمایتی مورد نظر، پس از برگزاری کنگره و دریافت گزارش سفر به متقاضی پرداخت خواهد شد.

---

آیین‌نامه حمایت از فرصت های مطالعاتی ویژه دانشجویان دوره دکتری تخصصی و دستیاران رشته های تخصصی پزشکی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور

نوع آیین نامه	حمایتی
تاریخ تصویب	1393/11/30
تاریخ آخرین بازنگری	1393/11/30
دریافت فایل با فرمت pdf	دانلود فایل

---

حمایت از پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری

ستاد توسعه علوم و فناوریهای‌ شناختی با هدف ارتقاء سطح علمی پژوهشگران کشور در زمینه علوم و فناوریهای شناختی‌ و به منظور تقویت انگیزه فعالیت در این عرصه، از فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی دانشگاهی در این حوزه که در راستای الویت های مصوب ستاد باشند حمایت و جایزه تشویقی اعطا می نماید.

لینک متن آیین نامه حمایت پایان نامه ها ی کارشناسی ارشد ودکترا

درخواست حمایت تشویقی از طریق سیستم آنلاین به آدرس http://cogc.ir   و فقط توسط دانشجو ارائه می شود. ستاد برای هر درخواست حمایت تشویقی کد رهگیری در اختیار درخواست کننده قرار می  دهد تا از آن برای پیگیری وضعیت درخواست استفاده نماید.

دریافت راهنمای ثبت درخواست حمایت پایان نامه ها 

درخواست حمایت تشویقی از پایان نامه در دو شکل قابل ارائه است:

1- . پیشنهاد پروژه (مرحله اول): پایان نامه هایی که پیشنهاد پروژه آنها در دانشگاه تصویب شده و هنوز در حال انجام است و به مرحله دفاع نرسیده است. لازم به تذکر است که بیش از سه ماه از زمان تصویب طرح تحقیق در دانشکده محل تحصیل دانشجو نباید گذشته باشد.

روند اجرایی آیین نامه حمایت مرحله اول

2-    پایان نامه دفاع شده (مرحله دوم): پایان نامه هایی که درخواست حمایت پیشنهاد پروژه (مرحله اول) آنها قبلاً توسط ستاد تأیید و دفاع از پایان نامه انجام شده است که بیش از یک ماه از دفاع نباید گذشته باشد.

روند اجرایی آیین نامه حمایت مرحله دوم

مدارک مورد نیاز برای ثبت درخواست

پیشنهاد پروژه (مرحله اول): لازم است که موارد زیر برای داوری ارسال شود:

1- تکمیل فرم درخواست حمایت در سایت ستاد 

2- تصویر گواهی تصویب پیشنهاد پایان نامه در دانشکده در فرمت پیشنهادی ستاد؛(دریافت فرم )

پایان نامه (مرحله دوم): لازم است که موارد زیر برای داوری ارسال شود: 

1- تصویر فرم تائید دفاع پایان نامه در دانشکده در فرمت پیشنهادی ستاد؛(دریافت فرم )

2- یک نسخه از پایان‌نامه صحافی شده(دکتری قرمز رنگ - کارشناسی ارشد آبی) و درج کد رهگیری درخواست بر روی پایان نامه درج این جمله در نمایه پایان نامه الزامی است که" این تحقیق با حمایت مالی ستاد راهبری توسعه علوم و فناوریهای شناختی انجام گرفته است ".

3-   CDحاوی فایل PDF و Word پایان‌ نامه

4- گواهی ارائه دستاوردهای پایان نامه در یکی از همایش های مورد تائید ستاد (موضوع تبصره 1 آیین نامه)( لیست همایش های مورد تائید ستاد)

5- مدرکی نشان دهنده ثبت داده های ارزشمند (تائیدیه تحویل داده ها به ستاد در فرمت مورد نظر) ( موضوع تبصره 2 آیین نامه)

6- ارائه مدارک لازم برای اخذ سطح 1 حمایت های تشویقی (سطح 1: پایان نامه های کارآفرین یا پایان نامه هایی که گروه محققان آن علاوه بر دستاورد تحقیق، به یک شرکت خدماتی، تجاری و یا دانش بنیان تبدیل شده باشد و یا موضوع پایان نامه توسط بخش صنعت یا خدمات سرمایه گذاری شود.)

پس از ثبت درخواست، کد پیگیری خود را روی پایان‌نامه یادداشت کرده و از طریق پست پیشتاز به آدرس ستاد توسعه علوم فناوریهای شناختی -بخش حمایت‌های تشویقی فرستاده شود.

خواهشمند است هرگونه مکاتبات شامل سوالات، پیشنهادات، انتقادات و ... در خصوص ثبت و پیگیری درخواست حمایت از پایان نامه را به آدرس ایمیل [e-mail] ارسال فرمایید.

اولویت­های پژوهشی، توسعه فناوری و زیر ساخت 1393-1394

پیشرفت و توسعه علوم و فناوری های شناختی، کم و بیش همچون سایر علوم، حاصل ترکیبی متناسب از پژوهش­های بنیادی و کاربردی است. شاید بتوان مسئله اصلی و مرکزی این حوزه را شناخت کامل مغز-ذهن همراه با کارکردهای آن دانست. در واقع به نظر می­رسد دست یافتن به راه­ حل­ ها و ابزارهای شناخت-محورِ جامع و مانع تابعی از میزان دانش ما از ساختار و عملکرد مغز-ذهن است. اما تا رسیدن به این نقطه آرمانی، که دور می­نماید، می­توان و باید، همراه با تحقیقات بنیادی و توسعه فناوری، با استفاده از دانش و فناوری­های موجود به ارتقای کیفیت زندگی آحاد جامعه همت گمارد، زیرا بسیاری از معضلات فردی و اجتماعی ریشه­ های شناختی داشته و آسیب­های محیطی مخرب نیز با تحت تاثیر قرار دادن قابلیت­های شناختی، همه ­ی شئون زندگی افراد و جامعه را تحت تاثیر قرار می­دهند. از این رو ستاد توسعه علوم و فناوری­های شناختی سیاست­ها و اولویت­های کلان خود در تحقیقات بنیادی و کاربردی به همراه توسعه فناوری را در بازه سال­های 1392-1394در چارچوب اهداف چهار گانه شناخت مغز و ذهن، ارتقا و بازتوانی قابلیت­های شناختی، کاهش اثرات آسیب­ها و مخاطرات محیطی و اجتماعی بر قابلیت­های شناختی و توسعه فناوری­های شناختی جهت ارتقای کیفیت زندگی آحاد جامعه را در چهار دسته مطالعات کاربردی، مطالعات پایه؛ توسعه فناوری و توسعه زیر ساخت به شرح زیر تعریف می­ کند. 
لازم به ذکر است که اولویت‌های منتخب و جزئیات آن برای هر فراخوان متناسب با نیازها و پیشرفت‌های صورت گرفته در چارچوب اولویت‌های کلان زیر تعریف می شود. جهت مشاهده‌ی اولویت‌های هر فراخوان به (لینک) مراجعه فرمایید.